Cód Iompair CIÉ

Ag an gcruinniú a bhí ar siúl 3rd Iúil 2002 thug an Bord CIÉ a fhaomhadh i ndáil le Cód Iompair d’Fhostaithe. Leasaíodh é ag Bord CIÉ an 2 Samhain 2005, 3 Meán Fómhair 2008, 21 Eanáir 2009, 3 Márta 2010, 30 Meitheamh 2010, 6 Deireadh Fómhair 2010, 3 Deireadh Fómhair 2013, 10 Nollaig 2014, 1 Iúil 2015, 5 Aibreán 2017, 13 Feabhra 2019 agus 5 Meitheamh 2019 agus tá na leasuithe ionchorpraithe thíos:

• Beartas Ginearálta
• Cuspóirí an Chóid Iompair
• Prionsabail an Chóid Iompair
• Freagracht
• Athbhreithniú
• Treoirlínte maidir le Bronntanais nó Fáilteachas

1. Beartas Ginearálta

Is é polasaí Ghrúpa CIÉ an dea-cháil a choinneáil don iompar eiticiúil agus do chothrom na féinne agus é i mbun a ghnó.

In a lán cásanna tá cinntí soiléire ann maidir leis an méid atá eiticiúil nó cothrom agus beidh siad soiléir do dhuine réasúnach ar bith. I gcásanna áirithe, áfach, d’fhéadfadh go mbeadh cúinsí ann ina n-eascraíonn gné amhrais nó débhrí. Chun cuidiú leis na himthosca sin agus chun Fostaithe an Ghrúpa CIE a chosaint agus a threorú, is gá Cód Iompair i scríbhinn a bheith agat agus chun cloí leis an gCód Cleachtais chun Comhlachtaí Stáit a Rialú.

Ní féidir soláthar a dhéanamh do gach cás sa Chód Iompair. Má tá amhras ann faoi ionracas aon cháis ar leith, caithfidh an duine lena mbaineann dul i gcomhairle leis an duine atá i gceannas air nó uirthi.

De bhreis ar an gceanglas ar gach ball foirne iad féin a iompar ar bhealach eiticiúil, tá ceanglas ann freisin ar bhaill foirne ceanglais Acht na gCuideachtaí 2014 agus ceanglais reachtacha ábhartha eile a chomhlíonadh agus i gcás gach duine a bhfuil post ainmnithe aige fostaíocht laistigh de chomhlacht stáit, chun forálacha ábhartha an Achta um Eitic in Oifig Poiblí, 1995 agus an tAcht um Chaighdeáin in Oifigí Poiblí, 2001 a chomhlíonadh.

2. Cuspóirí an Chóid Iompair 

Is iad seo a leanas cuspóirí an Chóid Iompair:

(a) treoir a thairiscint d’fhostaithe Grúpa CIÉ ina n-iompar gnó,

(b) sraith chomhaontaithe de phrionsabail eiticiúla a leagan amach,

(c) muinín agus iontaoibh sa Ghrúpa CIÉ a chur chun cinn agus a chothabháil; agus

(d) forbairt agus glacadh de chleachtais neamh-eiticiúla ag an nGrúpa CIÉ.

Baineann an Cód Iompair le gach fostaí an Ghrúpa. Ní mór dóibh siúd atá ag gabháil do cheannach earraí nó seirbhísí, socrúchán conarthaí nó ceadú íocaíochtaí le Grúpa CIÉ nó ag Grúpa CIÉ aird ar leith a thabhairt ar théarmaí an Chóid.

3. Prionsabail an Chóid Iompair

Is féidir achoimre a dhéanamh ar phrionsabail threoracha an Chóid Iompair faoi sheacht gceannteideal:

• Ionracas,

• Rúndacht Faisnéise,

• Oibleagáidí,

• Leasanna a nochtadh,

• Dílseacht,

• Cothroime agus

• Tuiscint don Timpeallacht Oibre/Sheachtrach.

(a) Ionracas
Táthar ag súil go gcloífidh gach fostaí de chuid an Ghrúpa CIÉ leis na caighdeáin macántachta agus ionracais is airde ina c(h)uid déileálacha gnó go léir.

Chuige sin, mar fhostaí, ní mór an méid seo a leanas a dhéanamh:

• tiomantas dul san iomaíocht go bríomhar agus go fuinniúil ach go heiticiúil agus go hionraic freisin,

• gníomhaíochtaí ceannaigh d’earraí/seirbhísí a dhéanamh de réir dea-chleachtais ghnó agus de réir bheartas soláthair an Ghrúpa,

• sa mhéid go bhfuil ionchur ag fostaithe, a chinntiú go léirítear go cruinn feidhmíocht an Ghrúpa ina chuntais/tuairiscí  agus nach bhfuil siad míthreorach nó deartha d’fhonn a bheith míthreorach

• diúltú breabanna, bronntanais, fáilteachas, sochair nó tairiscintí cóireála fabhraí a d'fhéadfadh dul i gcion ar chumas duine breithiúnas neamhspleách a dhéanamh, agus aon chur chuige den sórt sin a thuairisciú i scríbhinn chuig an té atá i gceannas air,

• seachain mífhaisnéis a dhéanamh ar a staid trína bheith débhríoch nó míthreorach

• diúltú d'aon chleachtas gnó a d'fhéadfaí a mheas go réasúnach a bheith míchuí,

• ní bhainfidh siad úsáid as acmhainní ná am an Ghrúpa chun a t(h)airbhe féin, ná chun tairbhe na ndaoine/eagraíochtaí nach bhfuil ceangailte leis an nGrúpa ná lena ghníomhaíochtaí, nó chun tairbhe a iomaitheoirí,

• gealltanas a thabhairt gan faisnéis nó rúin ghnó a fháil trí mhodhanna míchuí,

• gan drochúsáid a bhaint as saoráidí taistil ná pribhléidí eile, agus

• gníomhú ar bhealach atá oiriúnach do phost duine san eagraíocht,

• gan gníomhú ar bhealach a d’fhéadfadh droch-cháil a thabhairt ar cháil CIÉ.

(b) Rúndacht Faisnéise
Tá sé de dhualgas anois ar chodanna áirithe den Ghrúpa faisnéis a nochtadh faoin Acht um Shaoráil Faisnéise, 1997. Ní mór aon iarratais ar fhaisnéis de bhun an Achta ó thríú páirtithe ,(lena n-áirítear an Roinn Iompair) a chur ar aghaidh chuig an Oifigeach um Shaoráil Faisnéise ábhartha má thagann siad laistigh de raon an Achta. Seachas sin ba chóir iad a chur ar aghaidh chuig Rúnaí an Ghrúpa nó chuig rúnaí an chuideachta d’aon cheann de na fochuideachtaí a chuirfidh, ina dhiaidh sin, an t-iarratas ar aghaidh chuig Rúnaí an Ghrúpa. Ba cheart d’fhostaithe a bheith ar an eolas faoi oibleagáidí an Ghrúpa faoin Acht um Chosaint Sonraí 1988 agus faoin gCosaint Sonraí (Leasú) 2003 (na hAchtanna) agus ba cheart go ndéanfaí aon iarratais ar fhaisnéis maidir leis an nGrúpa nó atá faoi réir fhorálacha na nAchtanna seo, ar dtús, a tharchur  chuig Rúnaí an Ghrúpa.

Ní mór d’Fhostaithe an Ghrúpa, áfach, tacú le soláthar rochtana ag an nGrúpa ar fhaisnéis ghinearálta a bhaineann le gníomhaíochtaí an Ghrúpa ar bhealach atá oscailte agus a chuireann lena chuntasacht don phobal i gcoitinne. In iarracht é seo a chur i bhfeidhm, foilsíonn an Grúpa faisnéis faoina ghníomhaíochtaí agus a fheidhmíocht ar a láithreán gréasáin a nuashonraítear go rialta.

Tá dualgas rúndachta ar gach fostaí i nGrúpa CIÉ maidir leis an nGrúpa maidir le faisnéis íogair atá i seilbh an Ghrúpa. I gceist i bhfaisnéis íogair, mar shampla, bheadh:

• aon fhaisnéis a bhaineann leis an nGrúpa CIÉ nach faisnéis phoiblí í,

• faisnéis gnó nó a bheadh íogair ó thaobh tráchtála de (lena n-áirítear faisnéis a bhaineann le beartais nó cleachtais ghnó)

• aon fhaisnéis a bhaineann leis an nGrúpa CIÉ a ainmníonn sé a bheith mar fhaisnéis rúnda,

• faisnéis phearsanta agus

• faisnéis a fuair an Grúpa CIÉ faoi rún.

Ceanglaítear ar fhostaithe a chinntiú nach mbaintear aon úsáid as aon fhaisnéis íogair a fhaigheann siad mar gheall ar a bhfostaíocht, cibé acu ag soláthraithe, a n-iomaitheoirí nó iomaitheoirí Ghrúpa CIÉ. D’fhonn an fhaisnéis sin a chosaint éilítear ar fhostaithe:

• a chinntiú go bhfuil an fhaisnéis sin cosanta go cuí,

• cúram cuí a fheidhmiú agus an fhaisnéis sin á cur in iúl,

• seachain úsáid a bhaint as faisnéis den sórt sin le haghaidh gnóthachain phearsanta agus

• breathnú ar nósanna imeachta réamhchomhairliúcháin cuí le tríú páirtithe i gcás, go heisceachtúil, go bhfuil dualgas ar an CIÉ de réir dlí nó aon údaráis rialála, nó ar shlí eile, ar mhaithe le leas an phobail, faisnéis íogair a nochtadh

Meabhraítear d’fhostaithe go bhfuil dualgas sonrach orthu de bhun Alt 22 den Acht Iompair (Atheagrú de Chóras Iompair Éireann), 1986, gan faisnéis rúnda a nochtadh mura n-údaraíonn an Bord nó an chuideachta ábhartha í nó duine atá údaraithe chuige sin thar ceann an Bhoird nó na cuideachta. Sainmhínítear faisnéis rúnda san Acht mar fhaisnéis a luaitear a bheith rúnda maidir le faisnéis faoi leith nó maidir le faisnéis d’aicme nó de chur síos áirithe. Is cion é an dleacht reachtúil seo a shárú, lena ngearrtar fíneáil ar é a chiontú go hachomair.

(c) Dualgais
D'fhonn a chinntiú trí chomhlíonadh gnólachtaí ag CIÉ le gach Treoir Rialtais infheidhme, reachtaíocht na hÉireann agus an AE, éilítear ar fhostaithe, sa mhéid agus a bhfuil sé laistigh dá gcumhacht:

• na hoibleagáidí rialála agus maoirseachta go léir a fhorchuirtear ar CIÉ a chomhlíonadh,

• comhoibriú le comhlachtaí rialála agus maoirseachta ábhartha,

• seachaint iontrálacha bréagacha, míchruinne nó míthreoracha i dtaifid,

• a chinntiú go gcloíonn an Grúpa CIÉ le reachtaíocht chánachais agus leasa,

• a chinntiú nach nglacann an Grúpa CIÉ páirt in idirbhearta seachanta cánach “maslacha” (rud a chiallaíonn idirbhearta lena mbaineann úsáid an chóid chánach chun críche seachas na gcríoch a bhfuil sé beartaithe dóibh ag an Stát (lena n-áirítear úsáid neamhbheartaithe dreasachta cánach) agus mar aidhm aige an méid cánach atá le híoc ag an nGrúpa CIÉ nó ag páirtí in idirbheart ina bhfuil an Grúpa CIÉ rannpháirteach a laghdú),

• a chinntiú go gcomhlíonann gníomhartha duine na hoibleagáidí conarthacha ábhartha,

• iomaíocht éifeachtach agus chothrom a spreagadh i gcónaí

• cloí le nósanna imeachta ceannaigh agus tairisceana an Ghrúpa agus le leibhéil fhorordaithe údaráis chun aon chaiteachas ábhartha a cheadú,

• seachain go pearsanta dul i mbun aon ghníomhaíochtaí mídhleathacha nó coiriúla (laistigh nó lasmuigh d’uaireanta oibre),

• cloí leis na rialuithe chun calaois a chosc lena n-áirítear rialuithe leordhóthanacha chun a chinntiú go gcomhlíontar nósanna imeachta forordaithe maidir le speansais taistil gnó a éileamh,

• cloí le nósanna imeachta a bhaineann le:

(a) tar éis éirí as/scor ó fhostaíocht agus (b) ceapadh agus/nó comhairleacht dá fostaithe CIÉ san earnáil phríobháideach, d’fhonn glacadh le poist tar éis fostaíochta a sheachaint a d’fhéadfadh a bheith ina chúis le coinbhleachtaí leasa agus le ábhair imní faoi rúndacht agus

• cloí le beartas an Ghrúpa CIÉ maidir le hidirdhealú, ciapadh, ciapadh gnéasach agus bulaíocht.

(d) Nochtadh Leasanna Ní cheadaítear do bhainistíocht ná d’fhostaithe a bheith bainteach le leasanna fostaíochta / gnó seachtracha i gcoimhlint nó i gcoimhlint a d’fhéadfadh a bheith ann le gnóthais Ghrúpa CIÉ. Dá bhrí sin tá sé tábhachtach go nochtfaidh gach fostaí de chuid Ghrúpa CIÉ i scríbhinn don Chuideachta / Rúnaí Grúpa, trína gcuid ceannasaithe, sonraí faoi aon choinbhleacht leasa a d’fhéadfadh dul i bhfeidhm ar a neamhchlaontacht agus a ndualgais á gcomhlíonadh acu a luaithe is léir, lena n-áirítear:

• aon leas, scairshealbhaíocht nó coinbhleacht leasa a d’fhéadfadh a bheith ag fostaí le haon ghnólacht nó eagraíocht óna gceannaíonn Grúpa CIÉ soláthairtí, oibreacha nó seirbhísí, nó trína bhfuil sé beartaithe ag Grúpa CIÉ maoin nó seirbhísí a dhíol

• aon leasanna fostaíochta nó gnó seachtracha atá i gcoimhlint nó a d’fhéadfadh a bheith i gcoimhlint le gnó CIÉ

• aon leas atá ag neasteaghlach an fhostaí a bhféadfadh coinbhleacht leasa den sórt sin a bheith mar thoradh air

I gcás go bhféadfadh cás coinbhleachta leasa teacht chun cinn i gcás fostaithe, ní mór dó/di déileáil leis an gconradh nó leis an gcás as a n-eascraíonn an choinbhleacht nó an choinbhleacht leasa a d'fhéadfadh a bheith ann agus ní fhéadfaidh sé iarracht ar dhóigh ar bith tionchar a imirt ar chinntí ar an ábhar.

(e) Dílseacht

Ní mór d’fhostaithe:

• an fhreagracht maidir lena bheith dílis do CIÉ a aithint agus a bheith tiomanta go hiomlán ina chuid gníomhaíochtaí gnó go léir agus aird a thabhairt go gcaithfidh an eagraíocht féin leasanna a scairshealbhóra a chur san áireamh i gcónaí agus

• an dualgas atá ar chách le cloí leis na caighdeáin eitice is airde a aithint.

(f) Cothroime

Ní mór d’fhostaithe:

cloí le reachtaíocht um chomhionannas fostaíochta agus stádas comhionann, tiomantas a thabhairt do chothroime i ngach déileáil gnó, luach a chur ar a gcomhfhostaithe agus luach a chur ar chustaiméirí agus paisinéirí agus caitheamh go cothrom le gach custaiméir agus paisinéir.

(g) Tuiscint don Timpeallacht Oibre/Sheachtrach

Ní mór d’fhostaithe:

• a chinntiú go dtugann siad tús áite dá sláinte agus dá sábháilteacht féin a chur chun cinn agus a chaomhnú chomh maith le tús áite a thabhairt do shláinte agus sábháilteacht na gcomhfhostaithe, custaiméirí agus tríú páirtithe eile a dtagann siad i dteagmháil leo le linn a bhfostaíochta,

• a chinntiú go ndéantar ábhair imní pobail a mheas go hiomlán agus

• aon iarmhairt dhíobhálach a d’fhéadfadh a bheith ag oibríochtaí an Ghrúpa CIÉ ar an gcomhshaol a íoslaghdú.

4. Freagracht

Scaiptear an Cód Iompair seo ina chuimsítear an beartas maidir le leasanna a nochtadh chuig gach bainistíocht agus admhaíonn fostaí go bhfuarthas iad.

5. Athbhreithniú

Déanfar athbhreithniú ar an gCód Iompair seo gach dara bliain ar a laghad.

6. Treoirlínte maidir le Bronntanais nó Fáilteachas

Is gnách do go leor soláthróirí bronntanais, fáilteachas nó siamsaíocht a thairiscint d’fhostaithe ainmnithe a mbíonn teagmháil acu leo mar thoradh ar dhéileálacha gnó. Ach, níor cheart d’fhostaithe, faoi réir na nósanna imeachta atá leagtha amach thíos, áfach, bronntanais chorparáideacha a ghlacadh nó a thabhairt, ná fáilteachas, cóireáil fhabhrach nó sochair a d'fhéadfadh difear a dhéanamh nó a dhealraíonn go mbeadh tionchar acu ar chumas an deontóra nó an fhaighteora breithiúnas neamhspleách a dhéanamh maidir le hidirbhearta gnó.

Bronntanais

Tá cosc sonrach ar fhostaithe glacadh le dearbháin airgid nó bronntanais. Féadfaidh fostaithe glacadh le bronntanais ó sholáthraithe nó ó chonraitheoirí a d’oibrigh don Ghrúpa CIE, ar choinníoll:

• go bhfuil an bronntanas gan iarraidh

• go bhfuil luach intreach an-bheag ag an mbronntanas (m.sh. dialann, féilire, buidéal fíona / biotáille srl.)

• nach mó luach iomlán na mbronntanas sin a nglacann fostaí leis ná €70 san iomlán don bhliain 

• go ndéanfar aon bhronntanas a fhaightear a nochtadh i scríbhinn do ardcheannasaí an fhostaí sin

I ngach cás eile, ba chóir an bronntanas a chur ar ais chuig an seoltóir, le nóta air ina gcuirtear in iúl go mbeadh an glacadh leis contrártha do bheartas an Ghrúpa. Caithfear na bronntanais a cuireadh ar ais a chur in iúl do cheannasaí an fhaighteora i scríbhinn láithreach.

De bhreis ar na ceanglais nochta thuas, ceanglaítear ar aon fhostaí a bhfuil baint aige le cinntí ceannaigh liosta de na bronntanais go léir a fhaightear a chur faoi bhráid cheannasaí an fhostaí sin, ar an bpointe. Sa chás nach bhfuarthas bronntanais ar bith is gá nochtadh “Nialas” a dhéanamh.

Tá cosc ar chlubanna nó ar chumainn laistigh de Ghrúpa CIÉ dul chuig soláthraithe nó conraitheoirí chuig Grúpa CIÉ le haghaidh urraíochta.

Fáilteachas

Glactar le cuirí chun lón agus dinnéar atá le linn gnáthchúrsa gnó.

Is féidir glacadh le fáilteachas measartha (lena n-áirítear imeachtaí spóirt agus turais gailf), ar coinníoll:

• go bhfuil réamhchead i scríbhinn faighte roimh ré ó cheannasaí an fhostaí

• nach bhfuil minicíocht agus méid an fháilteachais níos mó ná mar a bheifí ag súil go dtabharfadh an CIÉ ar ais

• go bhfuil an líon foirne den CIÉ a bhaineann leas as an fáilteachas á choinneáil go dtí an méid is lú, agus

• nach n-áirítear cuirí soláthar taistil nó lóistín thar oíche agus nach aithnítear an Grúpa CIE ar bhealach poiblí le haon soláthraí nó conraitheoir ar leith de bharr leas a bhaint as an bhfáilteachas. Caithfear sonraí an fháilteachais a thairgtear sa chomhthéacs seo, a diúltaíodh, a chur in iúl láithreach do cheannasaí an fhaighteora.

Nóta: Measfar gur sárú araíonachta é sáruithe ar an gCód Iompair seo agus déileálfaidh Príomhfheidhmeannach na cuideachta/aonáin i gceist leis de réir chód araíonachta an Ghrúpa. Déileálfaidh Cathaoirleach an chuideachta/aonáin le haon sárú den Chód seo, má sháraíonn an Príomhfheidhmeannach an chód.

Aguisín:

Chomh maith leis na hailt den Acht a bhaineann le fostaithe na cuideachta i ndáil le hiniúchóirí reachtúla a fhostú, tá roinnt cionta eile de chatagóir 2 in Acht na gCuideachtaí 2014 is infheidhme maidir le gach ball foirne CIÉ faoi chúinsí áirithe.

Alt 406 - ' Ráitis bhréige i ráitis airgeadais reachtúla, tuairisceáin srl ' Leagtar amach ann go bhfuil duine ciontach i gcion de chatagóir 2 má dhéanann siad ráiteas bréagach ábhartha d’aon ghnó in aon tuairisceán, ráiteas, ráiteas airgeadais nó doiciméad eile.

Alt 789 - ' Cionta maidir le hiontráil agus cuardach áitribh agus forálacha do theagmhais áirithe a bhaineann le hoifigigh ainmnithe'. Leagtar amach ann go bhfuil duine ciontach i gcion de chatagóir 2 má chuireann siad cosc ar fheidhmiú ceart iontrála nó cuardaigh a thugtar le barántas cuardaigh. 

Alt 790 - ' Srian ar nochtadh faisnéise, leabhair agus doiciméad a fuair an Stiúrthóir um Fhorfheidhmiú Corparáideach'. Leagtar amach anseo an cion de chatagóir 2 i ndáil le duine a fhoilsíonn nó a nochtann aon fhaisnéis, leabhar nó doiciméad a fuarthas faoi aon cheann d’alt 778, 789, 783 nó 787 d’Acht 2014 mura rud é go bhfuil sé faoi imthosca sonraithe.

Alt 793 - ' Cion doiciméad nó taifead a fhalsú, a cheilt, a scriosadh nó a dhiúscairt ar bhealach eile'. Leagtar amach anseo an cion de chatagóir 2 trína ndéanann duine doiciméadú nó taifead a fhalsú, a cheilt, a scriosadh nó a dhiúscairt a bheadh ábhartha d’imscrúdú ag an Stiúrthóir (ODCE).

Alt 876 - ' Cion faisnéis bhréagach a sholáthar'. Leagtar amach anseo an cion de chatagóir 2 maidir le duine a sholáthraíonn faisnéis bhréagach go feasach agus é ag freagairt ceiste, ag soláthar mínithe, ag déanamh ráitis nó ag comhlánú, ag síniú, ag táirgeadh nó ag seachadadh aon tuairisceáin, tuarascála, teastais, cláir chomhardaithe nó doiciméad eile . In imthosca áirithe is féidir an cion a uasghrádú go cion de chatagóir 1.

Alt 877 - ' Cion leabhar nó doiciméad a scriosadh, a lot nó a fhalsú '. Leagtar amach anseo an cion de chatagóir 2 i ndáil le haon oifigeach a dhéanann, nó atá dílis d’aon leabhair nó doiciméid a a scriosadh, a lot nó a fhalsú, a dhéanann difear do mhaoin nó do ghnóthaí na cuideachta nó a bhaineann leis; nó atá ina pháirtí in iontráil bhréagach a dhéanamh in aon leabhar nó doiciméad den sórt sin.

Alt 878 - ' Cion a bhaineann le leabhar nó doiciméid a scaradh nó a athrú go calaoiseach nó iad a fhágáil ar lár '. Leagtar amach anseo an cion de chatagóir 2 i ndáil le haon oifigeach a dhéanann nó atá ina pháirtí de scaradh calaoiseach d’athrú calaoiseach, nó neamhghníomh a dhéanamh go calaoiseach in aon leabhar nó doiciméad a dhéanann difear do ghnóthaí na cuideachta nó a bhaineann leis.